/ Home / Visueel beperkt /
Stamceltherapie voor oogaandoeningen
Wat is een stamcel?
Er bestaan 2 soorten stamcellen:
– Embryonale stamcellen;
– Volwassen stamcellen.
Embryonale stamcellen zijn de eerste stamcellen die na de bevruchting tijdens de zwangerschap ontstaan. Deze eerste cellen hebben nog geen enkele beperking en kunnen tot alle cellen die in ons lichaam aanwezig zijn uitgroeien. Het gebruik van embryonale stamcellen is echter, vanwege ethische redenen, controversieel. Deze stamcellen kunnen worden verkregen van embryo’s die niet worden gebruikt bij IVF (in vitro fertilisatie), die anders vernietigd of ingevroren zouden worden. Op dit moment bieden deze embryonale stamcellen de grootste mogelijkheden voor productie van verschillende soorten cellen en dus voor gebruik in therapieën voor verschillende aandoeningen.
Volwassen stamcellen zijn cellen die zich later na de bevruchting in het lichaam vormen, als alle organen in aanleg aanwezig zijn. Op dit moment kunnen de stamcellen zich niet meer in alle soorten cellen veranderen wat de mogelijkheden voor therapie beperkt.
Het menselijk lichaam bestaat uit honderden verschillende celtypes met ieder een eigen taak om ten behoeve van onze gezondheid. Door onze hartslag te reguleren, onze hersenactiviteiten te reguleren, onze huid kan afschilferen, etc. etc. De unieke taak van stamcellen is dat ze elk van deze verschillende celtypes kan maken. Als stamcellen delen, dan vermenigvuldigen ze zichzelf of maken nieuwe speciaal gedifferentieerde celtypes. Bijvoorbeeld, stamcellen in onze huid maken nieuwe huidstamcellen of ze maken nieuwe huidcellen. Deze nieuwe huidcellen kunnen pigment aanmaken, net als de oude afgeschilferde huidcellen. Enkele dagen na de bevruchte eicel en de deling daarvan ontstaan in het pluripotente stadium de aanmaak van stamcellen, die zich dan vervolgens gedetailleerd specialiseren en zich daardoor vormen tot een foetus en het menselijk lichaam.
Stamcellen kunnen zieke cellen vervangen. Bovendien scheiden stamcellen stoffen uit die helpen bij het herstel van omliggende weefsels.
(Dit artikel gaat verder onder het advertentieblok)
Wat is een stamceltransplantatie?
Er zijn 3 vormen van stamceltransplantatie:
– autologe stamceltransplantatie, waarbij je eigen stamcellen worden geoogst en later worden teruggegeven;
– allogene stamceltransplantatie, waarbij stamcellen bij een donor worden geoogst die je daarna krijgt toegediend.
– Xenogene stamceltransplantatie, waarbij stamcellen afkomstig van een andere diersoort. Zo spreekt men van een xenogene transplantatie wanneer menselijke stamcellen bij een proefdier worden ingebracht.
Locaties waar de bruikbare stamcellen zich bevinden zijn:
– Beenmerg (Bekken, wervels en Borstbeen)
– (navelstreng)bloed
– Volwassen organen
Alvorens het te injecteren moeten de stamcellen op een kunstmatige bodem (zoals bijvoorbeeld op “amnionvlies”) worden gemanipuleerd, waardoor de cellen zich kunnen omvormen om zo de betreffende functie te kunnen overnemen. De injectie kan volgen via de bloedbaan, of rechtstreeks in het orgaan waarvoor het bestemd is.
Stamceltransplantie als zodanig bestaat al sinds 50 jaar, maar pas de laatste paar jaren is het onderdeel van regeneratieve geneeskunde en kan het gezien worden als een nieuwe tak in de medische therapeutische benadering van ziekten en traumas waarbij het basis idee bestaat uit de transplantatie van – al dan niet gedifferentieerde – stamcellen ter vervanging van afwezige of defecte cellen. Sindsdien zijn er revolutionaire ontwikkelingen mogelijk door nieuwe technieken, zoals bijvoorbeeld het verwijderen van kanker en voor het visuele organisme van het menselijk lichaam.
Zo kan je bijvoorbeeld doormiddel van een allogene stamceltherapie zowel de bloedaanmaak alsmede het afweersysteem van het bloed vervangen, waardoor je een volledig verse bloedsomloop krijgt.
Er wordt veel onderzoek gedaan teneinde al geprogrammeerde en gespecialiseerde cellen weer terug te brengen naar de stamcelfase waar ze vandaan kwamen. Spiercellen zouden zo in de toekomst wellicht omgezet kunnen worden in lichaamseigen stamcellen. Deze lichaamseigen stamcellen zouden op hun beurt een bron kunnen zijn van nieuwe netvliescellen.
(Dit artikel gaat verder onder het advertentieblok)
Net als bij vele andere soorten van lichamelijke transplantaties is de kans op afstoting, maar ook op verkeerde deling van cellen zeker aanwezig, waardoor er uiteindelijk geen enkel positief resultaat bereikt kan worden. In theorie zou dit zelfs kunnen leiden tot ingroei van bloedvaten en het ontwikkelen van tumoren, waardoor ontstekingen ontstaan.
Voor welke oogaandoeningen komen stamceltransplantaties in aanmerking?
Op dit moment is stamceltherapie alleen onder voorwaarden van de omstandigheden mogelijk voor mensen met Macula Degeneratie (functioneren van de Gele vlek in het netvlies) en Netvliesproblemen, waarbij vooral gebruik wordt gemaakt van embryonale stamcellen. Vooral bij de Ziekte van Stargardt, de “natte vorm” van LMD en RP worden testen uitgevoerd met betrekking tot stamceltherapie.
Net als met heel veel consumentenproducten, wordt er ook voor de stamceltherapie veelvuldig gebruik gemaakt van testen op visueel beperkte muizen. Waarbij men in veel gevallen al goede resultaten heeft behaald, maar tot dusverre nog moeilijk om te zetten is naar het menselijk oog.
Het menselijke netvlies kent tenminste 50 soorten netvliescellen. Het gaat bij deze specifieke klinische stamceltherapie voornamelijk over ziekten van één soort cel in het netvlies, namelijk het zogenaamde retina pigment epitheel (RPE). Voor andere celtypen in het netvlies is stamceltherapie absoluut nog niet mogelijk.
Daarnaast zijn er eerste menselijke experimentele resultaten van stamceltherapie voor het hoornvlies. Waarbij vertroebelde hoornvliezen, door een stamceldeficiëntie (tekort aan limbale stamcellen door beschadeging) worden vervangen door helder epiteelcellen. Limbale stamcellen vormen de Limbus, de overgangszone tussen het hoornvlies en het witte gedeelte van het oog. Bij bepaalde patiënten volstond een stamceltransplantatie, in sommige gevallen moet een hoornvliestransplantatie aanvullend worden uitgevoerd. In tegenstelling tot het netvlies zijn er voor het hoornvlies inmiddels ook ontwikkelingen gaande om een hoornvlies te printen via een 3D printer, als er niet voldoende limbale stamcellen aanwezig zijn.
(Dit artikel gaat verder onder het advertentieblok)
Notitie: Deze pagina bevat medische informatie, die mogelijk voor jou ook van toepassing kan zijn. Natuurlijk kan jou situatie afwijken met de informatie zoals die hierboven beschreven staat. In eerste instantie is stamceltherapie voornamelijk voor het bestrijden van kanker en andere lichaamsgerelateerde aandoeningen. Aangezien het oog misschien wel het gevoeligste orgaan van ons lichaam is, is stamceltherapie niet per definitie dé oplossing voor het oog als zodanig.